A duhet të njihet formalisht nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale roli dhe veprimtaria e mediatorit të shëndetit?

Vitet e fundit, janë ndërmarrë hapa pozitive për përmirësimin e sistemit shëndetësor ku theksi i është vënë integrimit të shërbimeve sociale në qendrat e kujdesit shëndetësor, dhe ofrimi i shërbimeve sa më pranë vendbanimit të qytetarit. Megjithatë, ka ende aspekte të cilat kërkojnë ndërhyrje për sigurimin e aksesit për grupet vulnerabël, veçanërisht nga komuniteti rom dhe egjiptian ku përveç varfërisë, mungesës së aksesit në informacion, rëndon edhe diskriminimi dhe mungesa e besimit tek institucionet në përgjithësi, dhe sistemin e shëndetësisë ne veçanti. Një ndër aspektet ende të pa trajtuara, pavarësisht kuadrit ligjor dhe politikbërës, është nevoja për të institucionalizuar dhe financuar rolin Mediatorit të shëndetit për të lehtësuar aksesin në sistemin shëndetësor. Një nevojë e tillë është bërë veçanërisht e dukshme gjatë valës së parë të pandemisë, dhe vazhdon të jetë e tillë.

Projekte të zbatuara nga organizata të ndryshme me fokus punën dhe përfshirjen e grupeve të margjinalizuara me fokus të posaçëm mediatorin komunitar apo të shëndetit, kanë nisur që herët  nga viti 2011 në Shqipëri. Disa breza të rinjsh, të rejash edhe të rriturish janë trajnuar rreth rolit, detyrave, dhe kontributit të mediatorit si urë lidhëse ndërmjet komunitetit dhe institucioneve. Së fundmi, gjatë valës së parë të pandemisë ku e gjithë vëmendje dhe përpjekjet ishin të përqendruara për t'i ardhur në ndihmë qytetarëve, dy organizata kanë mbështetur punën e mediatorit të shëndetit për të lehtësuar marrjen e shërbimeve nga komuniteti rom dhe egjiptian.

Organizata, ALBANIAN COMMUNITY ASSIST (ACA) ka trajnuar të rijnë Rom dhe Egjiptianë që para valës së parë të pandemisë, dhe kanë organizuar takime ndërgjegjësuese në terren për tema të ndjeshme dhe me interes për publikun rom dhe egjiptian. Ndërsa, gjatë pandemisë, janë organizuar disa takime në Elbasan, Berat, Fier, dhe në qytete të tjera. Vetëm në Elbasan janë informuar rreth 111 Romë dhe Egjiptianë janë informuar rreth masave paraprake Anti-Covid.

Një tjetër organizatë, Roma Versitas Albania, ka ngritur dhe organizuar një platformë me mediatorë shëndetësor të cilët kanë operuar virtualisht për të lehtësuar efektet e pafavorshme të COVID-19. Mediatorët e shëndetit, me profil në mjekësi, kanë lehtësuar përmes telefonit me këshilla praktike gjatë situatës së pandemisë. Sipas të dhënave të Roma Versitas Albania, janë asistuar rreth 419 Rome dhe Egjiptianë, dhe më shumë se 50 raste kanë marrë shërbim të drejtpërdrejtë për të shmangur daljen nga banesa.

Në intervistat e zhvilluara me dy nga Mediatorët e shëndetit kanë reflektuar mbi punën dhe angazhimin e tyre në këtë periudhë. Sipas tyre, roli i mediatorit të shëndetit i ka ardhur në ndihma qindra individëve të gjitha moshave të cilat e kanë parë si një pikë mbështetjeje.

1.       Ju jeni angazhuar si mediatore e shëndetit, si u betë pjese e kësaj inisjative dhe cili ka qene roli juaj?

Esmeralda. D: Kam studiuar mjekësi, dhe jam bërë pjesë e platformës së mediatorëve të shëndetit duke aplikuar në një thirrje të shpallur nga një organizatë.

Suada. M: Jam bërë pjesë e këtij grupi pasi aplikova në thirrjen që shpalli organizata Roma Versitas Albania. Ka qenë  eksperiencë e bukur dhe e vlefshme e për mua.

2. Si është zhvilluar puna si mediatore e shëndetit, sa raste keni lehtësuar dhe në çfarë forme (ndihme nga telefoni, në terren, në Chat)

Esmeralda. D: Ka pasur raste të shumta jo vetëm lidhur me pandeminë por dhe raste të tjera që kanë kërkuar shërbim shëndetësor. Janë asistuar nëpërmjet telefonit, dhe takimeve në terren.

Suada. M: Puna si mediatore shëndeti është zhvilluar në terren ku kam shërbyer tek familjet e Rome dhe Egjiptiane në kombinat. Por, më shumë jam angazhuar përmes telefonit ku kam identifikuar vetëm dy raste me Covid-19.

3. Si do ta përshkruaje situatën ekonomike dhe shëndetësore të komuniteteve Rome dhe Egjiptiane gjatë pandemisë, veçanërisht në kohën e izolimit.

Esmeralda. D: Situata ekonomike dhe shëndetësore ka qenë shumë e vështirë sepse kushtet e jetesës I bën më të rrezikuar ndaj virusit. Një ndër faktorët janë kushtet në infrastrukturë dhe higjeno-sanitare.  

Suada. M: Do ta përshkruaja me një fjali të thjeshtë, janë të harruar nga të gjithë.  Kanë kaluar, dhe po e përjetojnë ende një situatë të vështirë për shkak të papunësisë, dhe varfërisë së thellë. Fëmijët dhe gratë kanë nevojë për shërbime mjekësore të specializuara, por nuk kanë mundësi financiare.

4. A mendoni se roli i mediatorit të shëndetit ka qenë i nevojshëm, dhe a ka sjellë rezultatet e pritura?

Esmeralda. D: Po, besoj se roli i mediatorit ka qenë i nevojshëm dhe ka sjellë rezultatet e pritura në  komunitet në aspektin e shëndetësisë në këtë kohë pandemie.

Suada. M: Mediatori i shëndetit luan një rol të rëndësishëm tek komuniteti pasi atyre mund t’i hapet dyer të cilët janë përplasur në fytyrë anëtarëve të komunitetit për shkak të përkatësisë etnike.

5. Si e shihni në vazhdim rolin e mediatorit të shëndetit gjatë valës së dytë të pandemisë, a është e nevojshme shtrirja e saj?

Esmeralda. D: Besoj se roli i mediatorit të shëndetit duhet të ketë vazhdimësi, sepse situata është po njësojë ose dhe më e rënduar se më parë.

Suada. M: Rolin e mediatorit e shoh të rëndësishëm duke pasur frikën edhe të një izolimi tjetër. Mediatori mund të jetë personi qe mund t’i hape një dritare për në sistemin e shëndetësisë.

6. Cili është mesazhi juaj për komunitetet gjatë kësaj periudhe të dytë të pandemisë?

Esmeralda. D: Të ruajmë veten dhe të tjerët! 

Suada. M: Nga rastet që po shoh përditë në rutinën time të punës, situata duhet të merret seriozisht. Mos krijoni grumbullime, mbroni fëmijët dhe familjet tuaja.

7. Cfarë mesazhi keni për institucionin e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale?

Esmeralda. D: Si pjesë e fushës së shëndetësisë e ndjej si detyrim njerëzor për komunitetin Rom dhe atë Egjiptian, që Mediatorët e shëndetit të jenë koherentë me atë çka ndodh në këto komunitete sepse kanë shumë mungesa ekonomike dhe sociale. Kushtet janë jo të favorshme në këtë kohë pandemie prandaj është e nevojshme mediatorëve të shëndetit si ura lidhëse midis komunitetit dhe institucioneve shëndetësore që t’i vijmë  sado pak në ndihmë qe t’ia lehtësojmë menaxhimin e situatës.

Suada. M: Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale i bëj thirrje që përmes institucioneve të saj, të kryejë vizita në terren, të identifikojë kushtet e jetesës së familjeve në aspektin e kushteve higjeno-sanitare, dhe sipas rastit të kryejë dezinfektimin e mjedisit ku jetojnë.